Müslimân kardeşlerimize bir hâtıra olmak üzere, kısaca terceme edilerek buraya yazıldı:

650 [m. 1251] senesinde, sonradan papalık da yapan Novatianus ismli bir papaz ile, Cornelius ismindeki diğer bir papaz arasında Romada bir anlaşmazlık ve münâkaşa çıkdı. Kartacada da, Cyprianus ve Novatus ismindeki iki papaz arasında makâm mücâdelesi ortaya çıkdı. Böylece, Roma ve Kartacada bunların tarafdârları arasında çıkan kavgalarda pek çok kimse öldürüldü. Bu öldürülenlerin sayısı ma’lûm olmamakla berâber, mübâlağasız ikiyüz bin olduğu tahmîn edilmekdedir.

Hıristiyanlar Birinci Kostantin zemânında düşmanlarından intikâm almak fırsatını bulur bulmaz, imperator Galerenin (Galeriusun) oğlu genç Kottidini ve imperator Maximianusun yedi yaşındaki bir oğlunu ve bir kızını öldürdüler. İmperatorun hanımını ve bu iki çocuğun annelerini serâydan uzaklaşdırıp, Antakya sokaklarında sürüklediler. Dahâ sonra, hepsini nehre atarak boğdular. İmperator Galeriusun zevcesi Selânikde i’dâm olunup, denize atıldı. Bu karışıklıklar sırasında, pek çok insan katl edildi. Bunların sayısı tam tesbit edilememişse de, ikiyüz bin kişi olduğu tahmîn edilmekdedir.

Donatus isminde Afrikada bir fırka kurarak, üçyüz târîhlerinde Roma kilisesine karşı gelen iki papazın, sebeb olduğu ihtilâllerde, papazların, kılıç ile öldürmeğe müsâ’ade etmeyip, topuz ile başları ezilerek katl edilen nüfûsun mikdârı dörtyüzbin kişi olduğu tahmîn edilmekdedir.

Teslîs inancının iki unsuru olan, Baba ile Oğlunun maddî olarak tam birleşdikleri husûsunda, İznik meclisinde verilen karar üzerine, hıristiyan memleketlerinde meydâna gelen münâkaşalar ve çarpışmalar, bütün târîhlerde mevcûddur. Bunlardan çıkan ateş ve ihtilâl, Roma hükûmetinin her tarafını def’alarca yakmış ve dörtyüz sene kadar devâm etmişdir. Bu karışıklıklarda helâk ve zelîl olan yüzlerce hânedân hesâba dâhil olmıyarak, sâdece öldürülenlerin mikdârı, takrîben [yaklaşık olarak] üçyüzbindir.

Bizansda mîlâdın sekizinci asrında İkonacı ve İkona kırıcılar arasındaki karışıklıklarda helâk olanlar da altmışbin kişidir.

İmperator Theophilosun zevcesi Teodoranın hükûmeti zemânında, şerrin varlığını isbât için, hayr ve şerrin iki asl olduğu i’tikâdında bulunan, Manikheist fırkasından bin kişi katl edilmişdir. Çünki Teodoranın günâhını çıkaran papaz, bunun Cennete girmesi için, sapık fırkada olan kimselerin katl edilmesi lâzım olduğunu beyân etmişdi.