Bu mağrûr genç nerede, o Türkiyede yanında okuduğum Ahmed efendi nerede! O âlim, selefleri gibi, dağa benziyordu. Hiç bir güç, onu yerinden oynatamazdı. Ebû Hanîfenin ismini zikr etmek istediği zemân, kalkar abdest alırdı. (Buhârî) nâmındaki hadîs kitâbını eline almak istediği zemân, yine abdest alırdı. Sünnîler, bu kitâba son derece i’timâd ederler.

Necdli Muhammed ise, Ebû Hanîfeyi çok hafîfe alırdı ve (Ben Ebû Hanîfeden dahâ iyi biliyorum) derdi[1]. Ayrıca (Buhârî) kitâbının yarısının bâtıl olduğunu iddiâ ederdi[2].

[Hempherin i’tirâflarını türkçeye terceme ederken, aşağıdaki hâdiseyi hâtırladık: Bir lisede muallim idim. Dersde, bir talebem, (Hocam, harbde ölen müslimân şehîd olur mu?) dedi. (Evet olur) dedim. (Peygamber bunu haber verdi mi?) dedi. (Evet) dedim. (Denizde boğulursa da, şehîd olur mu?) dedi. (Evet olur. Hem de sevâbı dahâ çok olur) dedim. (Tayyâreden düşerse de, şehîd olur mu?) dedi. (Evet olur) dedim. (Peygamberimiz bunları da haber verdi mi?) dedi. (Evet, haber verdi) dedim. Bir kahraman edâsı ile ve gülerek, (Hocam! O zemân tayyâre var mı idi?) dedi. (Yavrum! Peygamberimizin 99 ismi var. Her bir ismi, bir güzel sıfatını bildirmekdedir. Bir ismi, (Câmi’ul-kelim)dir. Çok şeyleri, bir kelime ile bildirirdi. İşte Peygamberimiz, (Yüksekden düşen şehîd olur) buyurdu) dedim. Bu cevâbımı çocuk hayret ve şükrân ile karşıladı. Bunun gibi, Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde, çok kelimeler ve hükmler, ya’nî emrler ve yasaklar vardır ki, herbiri, muhtelif ma’nâları bildirmekdedir. Bu ma’nâları bulmağa ve aralarından lâzım olanı seçmeğe (İctihâd) etmek denir. İctihâd yapabilmek için, derin âlim olmak lâzımdır. Bunun için, Sünnîler, câhillerin ictihâd yapmalarını yasak etmişdir.

—

[1] Şimdi ba’zı câhil mezhebsizler de, böyle söylemekdedirler. Şimdi, Türkiyede profesör denilen ba’zı ahmakların, câhillerin böyle konuşdukları işitilmekdedir. Hadîs-i şerîfler, (Se’âdet-i Ebediyye) 422.ci sahîfede bunları uzun bildirmekdedir.

[2] Bu hâli, hadîs ilminden hiç haberi olmadığını göstermekdedir.