12 — Melekler, şeytânlar, tabâbet gibi çeşidli ilmler.

(Kıyâs), ahkâm-ı islâmiyyede, ya’nî emr ve yasaklarda olur. Bütün bu saydığımız ilmlerde, Tevhîd-i vücûdî bilgileri yokdur.

(İslâmiyyet), Eshâb-ı kirâmın ve Tâbi’în-i izâmın [ya’nî, Eshâb-ı kirâmı görenlerin] îmân etdikleri ve yapdıkları şeylerdir. Bunlar zemânında bulunmayıp, sonradan ortaya çıkan din bilgileri, müslimânlık değildir. (Benim ve Eshâbımın yolunda olunuz!) hadîs-i şerîfi, bunu göstermekdedir. Vahdet-i vücûd bilgilerinin birinci kısmda olmadığı meydândadır. Bu bilgiler, Seyyid-üt-tâife Cüneyd-i Bağdâdî zemânında da yokdu. (Mu’tezile), (İmâmiyye), (Zeydiyye), ve (İsmâîliyye) gibi sapık fırkalar da böyledir. Bunlar da, Selef-i sâlihînden sonra ortaya çıkdı.

Resûlullahdan “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” başlıyarak, Eshâb-ı kirâma ve Tâbi’îne ve kalbden kalbe akarak tâ zemânımıza kadar gelen feyzler ise islâmiyyetde vardır. Buna (İhsân) ismi verilmişdir. [Sonradan (Tesavvuf) denildi.]

İslâmiyyetden olan şeyler, ihlâs ile, temiz niyyet ile yapılırsa, kıymetli olurlar. Nefsin arzûlarına kavuşmak ve şöhret için olurlarsa, Allahü teâlâdan uzaklaşdırırlar. Cehenneme sürüklerler.

Süâl: Tesavvuf büyüklerinin sözleri, tesavvuf bilgilerinin dahâ üstün olduklarını göstermiyor mu?

Cevâb: Bir kimseyi Allahü teâlâya [ya’nî Allahü teâlânın rızâsına, sevmesine] yaklaşdıracak işler islâmiyyetde bildirilmişdir. Bunlar arasından insanın hâline ve zemânına göre seçilir. Tesavvuf büyükleri, talebesini terbiye ederken [ya’nî yetişdirirken], onun çeşidli hâllerine göre, ona çeşidli vazîfeler vermişlerdir. Fâideli işlerden birini ötekine tercîh etmesi, ötekinin fâidesiz olduğunu göstermez. Her fâideli işde iyi niyyete ehemmiyyet verirler. İmâm-ı Gazâlî “rahmetullahi aleyh”, her işde ihlâsa ehemmiyyet vermekdedir. Âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîfler, islâma hizmet etmeği emr ediyor. Cihâdın ve ilm öğretmenin fazîletine inanmıyan, (Zındık)dır.

Süâl: Şeyh Muhyiddîn-i Arabî “rahime-hullahü teâlâ” buyuruyor ki, (hazret-i Alî “radıyallahü teâlâ anh”, Resûlullahın “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” yaratıldığı toprakdan kalandan yaratıldı. Resûlullah ile âhıret kardeşi yapılması da bundandır). Bundan dahâ üstün birşey olur mu?

Cevâb: Şeyhaynın dahâ üstün olduğu, islâm bilgilerinden anlaşılmakdadır. Burada (Edille-i şer’ıyye)olan Kitâb, Sünnet, İcmâ’ ve Kıyâs bilgilerine bakmak lâzımdır. Tesavvuf büyüklerinin kalbleri ile keşfleri, şer’î şeylere delîl olamaz. İslâmiyyetin hiçbir hükmü, bu keşflere dayanmaz.